Un mar de plástico, a ameaza máis real
- Galicia lidera varias iniciativas para combater un dos maiores perigos para o medio ambiente
- A acumulación de plásticos no mar e na costa é un fenómeno global
Poida que non o saiba, pero cada vez que come, bebe ou mesmo respira está a tragar plástico. É certo que son minúsculas partículas, pero a exposición permanente a elas pode supoñer unha ameaza aínda descoñecida para a nosa saúde. E é só unha pequeñísima parte dos problemas que xeran os 25 millóns de toneladas de residuos deste material que cada ano prodúcense na Unión Europea, do que só se reciclan un 25 %, o que supón literalmente tirar ao lixo entre 70.000 e 105.000 millóns de euros anuais. Pero o dano ao medio ambiente e aos ecosistemas, incalculable, é aínda maior. Se estes datos non lle convencen faga unha proba. Bote unha ollada ao mar. Seguramente a primeira ollada non aprecie nada, pero cinco billóns de partículas de plástico flotan libremente nos océanos do planeta, refugallos dos que se nutre o plancto mariño, o alimento dos peixes, e que son o resultado da descomposición -ben pola oxidación solar ou pola súa fragmentación a causa da ondada- dos entre oito e dez millóns de toneladas de polímeros, cos seus correspondentes aditivos químicos, que cada ano acaban nas augas mariñas. Un autentico desafío para a humanidade.
Se con estes datos aínda non é consciente da gravidade do problema, reflexione sobre a recente advertencia lanzada pola ONU e a Unión Europa: se non se frea o problema no 2050 haberá máis plásticos que peixes. Pero non fai falta esperar tanto para comprobar os efectos dunha ameaza que xa é real: tres de cada cinco especies mariñas teñen algún resto de material plástico no seu intestino, vertidos que cada ano, segundo a ONU, matan a unhas 100.000 aves, baleas, tartarugas e outras especies.As imaxes de tartarugas asfixiadas por redes plásticas impactan na conciencia colectiva, pero son só a punta do iceberg dun mar de plástico que se concentra especialmente nos subgiros tropicais, onde se forman auténticas illas. As cinco identificadas ata a data, dúas no Atlántico, dous no Pacífico e unha no Índico, ocupan xa 16 millóns de quilómetros cadrados, máis de 31 veces a superficie de España e máis de 1,5 a de Europa.
Un fenómeno global
Un fenómeno global, pero do que Galicia en absoluto líbrase. «Vos principais prexudicados polos plásticos non mar son vos ecosistemas mariños e, por extensión, a pesca, que supón un 2,1 % do PIB galego e un 3,2 % do emprego», alertan desde a Consellería de Medio Ambiente, que dentro da Estratexia de Cambio Climático e Enerxía 2050 que está a preparar dedicou unha das seis mesas de traballo á situación do medio mariño. Avanzar cara á consolidación da economía circular é o outro gran obxectivo. «Somos conscientes -explican- de que ou futuro pasa por converter vos residuos en recursos, fomentando así a economía circular, baseada non principio dás seis erres: rexeitar, reducir, reutilizar, reparar, reciclar e responsabilizarnos».
Pero esta loita involucra a toda a cidadanía. Reflexione. Tirar unha bolsa, unha botella ou unha pajita é unha acción que só leva un segundo, pero tarda unha media de 400 anos en degradarse no medio ambiente. Outro dato: o mar tarda catro veces máis en degradar unha bolsa de plástico que unha lata de refresco. Un dano que pode evitarse se minimiza a xeración de residuos, reutiliza e recicla. Non lle custará moito e axudará a salvar o océano.
Jesús Gago, científico do Instituto Español de Oceanografía na súa sede de Vigo comproba a diario os efectos da plastificación do océano. E lanza unha advertencia: «Necesitamos erradicar os plásticos dun só uso». Vai máis aló aínda nas súas recomendacións para librarnos da tiranía do polímero. «Habería que promocionar -di- a auga da billa para evitar o uso de botellas. Habería que poñer fontes nos colexios e nos lugares de traballo e ofrecela nos restaurantes». Gago sabe do que fala. Coordina desde Vigo dous proxectos europeos sobre o tema. Un, Oceans of Plastic, http://oceansofplastics.campusdomar.gal/, é un programa de divulgación do Campus de Excelencia Internacional Campus do Mar que naceu co obxectivo de divulgar á sociedade os resultados da investigación en materia de plásticos e microplásticos e o seu impacto no mar. É esencialmente didáctico, con recursos gráficos e fichas do que poden facer uso os escolares para traballar na aula, quen mesmo poden achegar solucións para mitigar o problema.
A segunda iniciativa, Clean Atlantic, desenvolve, entre outras actuacións, ferramentas de modelado para predicir a orixe, a circulación e o destino do lixo mariño e a elaboración de mapas rexionais con puntos quentes nos que se acumulan este tipo de refugallos. «É un fenómeno global, que non afecta só a Galicia», advirte o investigador.
Nova vida para os residuos recolleitos do fondo marino
A prioridade pasa por minimizar o uso de plásticos, reutilizalos e reciclalos. Pero cando xa non é posible queda unha última opción: recuperalos do mar para darlles unha nova vida. Cada vez hai máis iniciativas neste sentido e algunhas están lideradas desde Galicia. É o caso do proxecto Repesca_ Plas, que ten como obxectivo recoller o lixo mariño en Galicia e Valencia para analizala e valorala en forma de novos produtos de aplicación industrial. Na iniciativa colabora a Universidade de Vigo a través do grupo Ecotox, xunto co Instituto Tecnolóxico do Plástico, a Asociación Vertidos Cero e as confrarías de pescadores. Ata o momento, os dez arrastreiros de Vigo e Marín que participan na iniciativa, xunto a outras dez embarcacións de Gandía, recuperaron unha tonelada de residuos, cantidade que se duplicará de aquí a fin de ano.
Tamén desde Galicia o grupo Inditex, a Autoridade Portuaria de Vigo e o Cetmar lanzaron a campaña ML- Style para reconverter o lixo mariño en artigos téxtiles e do fogar.
A iniciativa pioneira neste ámbito, e quizais a máis ambiciosa, é Upcycling the Oceans, que naceu no 2015 da man da Fundación Ecoalf, a Fundación HAP e Ecoembes, que durante o seu primeiro ano recuperaron no Mediterráneo máis de 180 toneladas de refugallos coa colaboración de máis de 450 barcos pesqueiros de arrastre. O obxectivo é recuperar o lixo para transformala en fío de primeira calidade para producir tecidos e a confección de pezas e complementos.
Pero máis aló deste tipo de proxectos existen outros máis enfocados na investigación para determinar o impacto da toxicidade dos microplásticos nos organismos mariños e, en última instancia, na saúde humana, algo que aínda se descoñece. Desde a Universidade de Vigo, o grupo Ecotox lidera o programa europeo Ephemare. «Ou plástico en se, ou polímero, é completamente inocuo, pero ou perigo principal ven dous aditivos que se lle engaden para facelo máis resistente, flexible ou darlle cor», explica Ricardo García Beiras, o responsable do proxecto. Da material base despréndense axentes químicos como ftalatos ou o bisfenol A, un potente disruptor endocrino. O equipo comproba o efecto destas substancias en especies como mexillóns ou ourizos de mar. «#Podar provocar efectos tóxicos agudos que mesmo poden ser letais e comprometer a viabilidade dous organismos», apunta Beiras. E advirte que haberá que estudar máis a fondo as consecuencias que o consumo de peixes contaminados pode carrexar en humanos.
Vía: La Voz de Galicia
Voltar o listado